To finansowanie wymyślono 5000 lat temu, jednak dopiero teraz zyskuje na popularności.
Dlaczego?

Mezopotamia, 5000 lat temu. Coraz trudniej o niezbędne zasoby naturalne, ale za to handel wymienny z sąsiednimi państwami kwitnie. Jak obywatele zdobywali pożywienie, jeśli dostawa niezbędnych towarów trwała tygodniami? Czy ludność Mezopotamii była skazana na kilkunastodniową głodówkę?

Mezopotamscy kupcy byli mistrzami wymiany barterowej i aktywnie wymieniali się na żywność, odzież, biżuterię, wino i inne dobra z kupcami z państw, posiadającymi pożądane przez nich zasoby. Ich faktury miały niecodzienną postać. Do transakcji wykorzystywali gliniane kule z  żetonami w środku. Kule pełniły funkcję zamkniętego etui, otwieranego dopiero po powrocie kupca z zamówionymi przedmiotami, aby mieć pewność, że wszystkie towary zostały dostarczone zgodnie z ustaleniami przed dokonaniem płatności. Na żetonach widniały inskrypcje, takie jak dane uczestników transakcji czy jej wartość – zupełnie jak na standardowych fakturach, tyle że dziś dodalibyśmy do tego jeszcze m.in. NIP.

A czym opłacali gliniane faktury? Powszechnie stosowaną walutą był jęczmień, a ci, którzy nim nie dysponowali, mogli dostać go po okazaniu żetonów od „bankiera jęczmienia”, którego dziś moglibyśmy określić mianem mezopotamskiego faktora.

Koncepcja faktoringu była później rozpowszechniona w całej Europie przez Rzymian wraz z ekspansją ich imperium. Wówczas pojawili się pierwsi specjaliści ds. faktoringu. Mianem faktora określano przedstawiciela, który zajmował się cudzymi sprawami biznesowymi i otrzymywał prowizję w wysokości do jednego procenta zebranych pieniędzy. Osoba o wyższym statusie społecznym nie mogła prowadzić transakcji biznesowych bezpośrednio z osobami uważanymi za niższe od niego, dlatego faktor pełnił funkcję pośrednika. Faktorzy zawierali umowy, gromadzili i wypłacali fundusze oraz zajmowali się transportem towarów. Dziś faktorzy również są takimi pośrednikami, tylko nie odpowiadają za transport towaru.

W średniowieczu faktoring zyskał na znaczeniu w Europie – szczególnie we włoskich miastach kupieckich, takich jak Wenecja i Florencja. Miasta te były kluczowymi ośrodkami handlu międzynarodowego, łączącymi Europę ze Wschodem. Kluczową rolę w rozwoju faktoringu odegrały rody kupieckie, w tym wpływowa rodzina Medyceuszy, które stworzyły sieci faktorów. To właśnie oni zapewniali kupcom finansowanie i handlową wiedzę. Faktorzy brali na siebie odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem handlowym, ułatwianie transakcji i zapewnianie płynnego obrotu handlowego. Taką samą odpowiedzialność faktorzy mają i dziś. Pierwsze duże organizacje oferujące usługi faktoringowe, gdzie kupcy mogli sprzedać swoje wierzytelności, uzyskując szybki dostęp do kapitału, pojawiły się w Anglii i Francji odpowiednio w XIII i XIV wieku.

W miarę rozwoju handlu międzynarodowego potrzeba finansowania stała się pilniejsza, co sprzyjało dalszemu rozwojowi tej praktyki. Faktoring jako element życia biznesowego do Ameryki przybył w pierwszej połowie XVIII wieku, gdy amerykańscy koloniści zajęli się produkcją bawełny, futer i drewna, a popyt na te surowce wysyłane do Europy gwałtownie wzrósł. Niestety, uzyskiwanie finansowania bankowego było wówczas równie wolne jak obecnie, a osadnicy nie mogli sobie pozwolić na oczekiwanie na dostarczenie towarów przez Atlantyk przed otrzymaniem zapłaty. Dlatego też faktorzy, chcąc zapewnić im gotówkę na sfinansowanie swoich operacji, wypłacali zaliczki na poczet tych należności. Przyspieszanie płatności było na wagę złota, ponieważ szybkie zainwestowane środki stworzyły przewagę gospodarczą nad innymi Państwami. I tak oto faktoring przyczynił się do powstania potęgi gospodarczej USA.

Oddziaływanie faktoringu na gospodarkę nie ograniczało się do kontynentu amerykańskiego. Później to narzędzie finansowe po raz kolejny odegrało ogromną rolę w Europie. Faktoring wsparł odbudowę gospodarczą państw europejskich po II wojnie światowej, co świetnie oddało znaczenie słowa łacińskiego terminu „facere” (tłum. „budować”), z którego wywodzi się określenie faktoring. Dynamiczny rozwój infrastruktury, produkcji i handlu wymagał elastycznych rozwiązań finansowych, a faktoring okazał się popularnym sposobem na przyspieszenie przepływu gotówki i wsparcie dla przedsiębiorców, którzy zajmowali się produkcją i budową – tam szybkie transakcje finansowe były potrzebne, jak nigdy, ponieważ obywatele czekali na nowe domy, w których mogliby zamieszkać.

Na początku lat 60. grupa banków i niezależnych faktorów ze Szwecji, Danii, Finlandii, Norwegii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych utworzyła pierwszą organizację o nazwie FACTORS CHAIN, znaną dziś jako FCI. Jest to globalne stowarzyszenie reprezentujące prawie 400 członków w 90 krajach. Generują oni prawie 90% wszystkich transakcji faktoringu transgranicznego na świecie.

Kiedy w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych banki w Stanach i Europie zaostrzyły swoje wymogi kredytowe, uzależnienie od agencji faktoringowych przybrało na sile. W ciągu ostatniej dekady faktoring stał się sektorem gospodarki wartym 3,57 bilionów dolarów w samych Stanach Zjednoczonych. Dziś podobny trend zauważamy w Polsce, gdzie banki również zaostrzają swoją politykę kredytową, dzięki czemu mnóstwo przedsiębiorców zaczęło korzystać z faktoringu. Najlepiej świadczą o tym dane usług firm zrzeszonych w Polskim Związku Faktorów (PZF). Z faktoringu w zeszłym roku skorzystało 26,3 tysiąca przedsiębiorstw, głównie małych i średnich. Obroty firm zrzeszonych w PZF w 2023 roku wyniosły 450 mld zł.